Sołtysik Adam Wincenty (1895–1971), chirurg ortopeda, pułkownik WP. Ur. 6 VII w Lubatówce (pow. krośnieński), był synem Antoniego i Anny z Dąbrowskich, młodszym bratem Kazimierza (zob.), bratankiem Tomasza Sołtysika (zob.).
Od r. 1905 uczęszczał S. do IV Gimnazjum we Lwowie, gdzie w r. 1913 zdał maturę. T.r. rozpoczął studia medyczne na Uniw. Lwow.; uprawiał w tym czasie rozmaite dyscypliny sportowe w Lwowskim Klubie Sportowym (LKS) «Pogoń». Po wybuchu pierwszej wojny światowej, w sierpniu 1914, zgłosił się S. do Legionu Wschodniego, zaś po jego rozwiązaniu w poł. września t.r. w Mszanie Dolnej został wcielony do armii austro-węgierskiej. Służył w 32. p. obrony krajowej, m.in. jako dowódca patrolu sanitarnego, następnie jako zastępca lekarza batalionowego; 17 VI 1915 został ranny pod Sokalem. W r. akad. 1917/18 podjął na nowo studia, ale w r. 1918 powrócił do armii; awansował na podporucznika i odniósł rany 17 VII 1918 nad Piawą. W dn. 2–22 XI t.r. walczył w obronie Lwowa na II odcinku i znów został ranny. Po wyleczeniu, zweryfikowany w WP w stopniu kapitana (starszeństwo z 21 VI 1919), otrzymał przydział do Szpitala Etapowego w Tarnopolu, po czym odkomenderowano go na Uniw. Jana Kazimierza we Lwowie dla dokończenia studiów medycznych; w r. 1924 uzyskał dyplom doktora wszech nauk lekarskich.
Od kwietnia do sierpnia 1924 S. był lekarzem Wyższej Szkoły Pilotażu w Grudziądzu, a do kwietnia 1925 młodszym ordynatorem Oddziału Chirurgicznego VI Szpitala Okręgowego we Lwowie. Następnie praktykował jako lekarz 4. Baonu Korpusu Ochrony Pogranicza. W grudniu t.r. powrócił na poprzednie stanowisko do Lwowa, wkrótce awansował na majora lekarza (ze starszeństwem z 1 I 1931), a od r. 1933 do września 1939 pełnił tam obowiązki starszego ordynatora Oddziału Chirurgicznego. Dn. 1 I 1938 awansował na podpułkownika. Oprócz służby wojskowej od r. 1924 praktykował S. prywatnie jako chirurg, był też lekarzem LKS «Pogoń» (nadal uprawiał sporty, m.in. narciarstwo i tenis), a od r. 1930 – lekarzem lwowskiego oddziału Banku Polskiego. Specjalizował się w zakresie chirurgii kostnej oraz chirurgii jamy brzusznej. Ogłosił wiele artykułów na te tematy, m.in. Nawykowe zwichnięcia w stawie barkowym operowane sposobem Wahla („Chirurgia Narządów Ruchu” T. 6: 1933 z. 4, odb. W. 1933), Przypadek plastyki stawu kolanowego (tamże, odb. W. 1933).
Po wybuchu drugiej wojny światowej był S. od 1 do 6 IX 1939 kierownikiem Grupy Chirurgów Szpitala Ewakuacyjnego we Lwowie. Podczas obrony Lwowa we wrześniu t.r. powrócił na swoje przedwojenne stanowisko. Po zajęciu Lwowa przez wojska sowieckie zwolniono go ze szpitala. Dn. 9 IV 1940 został aresztowany przez NKWD i osadzony w więzieniu na Brygidkach. W listopadzie 1940 wywieziono go do Chersonia, gdzie przebywał do kwietnia 1941. Skazany został wówczas na osiem lat łagru jako «socjalno-opasnyj element» i zesłany do łagru «Sangorodok 2» nad Pieczarą, gdzie pozwolono mu pracować w zawodzie. Wykonywał operacje, często narzędziami własnego pomysłu, zyskując sobie duże uznanie. Po odkryciu przez Niemców grobów oficerów polskich w Katyniu „Gazeta Lwowska” wymieniła S-a wśród tych, którzy zostali tam rozstrzelani. Dn. 29 VIII 1941 został S. zwolniony na podstawie umowy polsko-sowieckiej z 30 VII t.r. Zgłosił się do Armii Polskiej i we wrześniu 1941 mianowano go dowódcą 6. Baonu Sanitarnego 6 DP, na którym to stanowisku pozostawał do chwili ewakuacji z ZSRR. Wygłaszał też dla żołnierzy pogadanki polityczne, które z uwagi na swe antysowieckie treści stały się powodem interwencji gen. J. Żukowa z NKWD u gen. Władysława Andersa. Od 1 IX do 30 X 1942 był p.o. komendantem Szpitala Obozu Ewakuacyjnego nr 1 w Pahlevi (Iran). W październiku t.r. został starszym ordynatorem Oddziału Chirurgicznego w III Szpitalu Wojennym, zaś w październiku 1943 przeniesiono go na analogiczne stanowisko do I Szpitala Wojennego, z którym wyjechał na front włoski; w czasie bitwy pod Monte Cassino kierował oddziałem chirurgicznym szpitala w Casamassima. Opublikował w tym czasie Kilka uwag w sprawie zakładania ustalających opatrunków łącznie z leczeniem ran (Jerozolima 1946). Po zmianie nazwy szpitala na V Szpital Wojenny w maju 1945 został odkomenderowany do Wielkiej Brytanii, gdzie odbył staż w londyńskim szpitalu. Po powrocie do V Szpitala Wojennego objął stanowisko starszego ordynatora II Oddziału Chirurgicznego. Dn. 1 I 1946 uzyskał awans na pułkownika lekarza. W lutym 1947 wstąpił do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia. Zwolniony z niego w lutym 1949, zamieszkał w Londynie.
W r. 1950 wyjechał S. do Brytyjskich Indii Zachodnich, najpierw na wyspę St. Lucia, następnie na Dominikę i ostatecznie na Grenadę. Tam w St. George był prymariuszem w Colony Hospital, obsługującym ludność okolicznych wysp, a następnie w sanatorium prywatnym «Salus». Przez prawie dwadzieścia lat, pracując w swoim zawodzie, zdobył sobie i tutaj sympatię i uznanie mieszkańców, szczególnie swą działalnością po dewastacji wysp przez huragan «Janet» we wrześniu 1955. Był jednym z nielicznych przybyszy mogących swobodnie poruszać się po wyspie podczas rozruchów niepodległościowych. Zmarł po przewlekłej chorobie 3 III 1971 i pochowany został na cmentarzu w St. George. S. był odznaczony m.in.: Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych (dwukrotnie), Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami (1944), Złotym Krzyżem Zasługi (przed wojną), Krzyżem Obrony Lwowa, Krzyżem Pamiątkowym Monte Cassino, Kawalerem Orderu Imperium Brytyjskiego (MBE) za pracę na Małych Antylach (1960).
S. był żonaty z Zofią z Gordziewiczów (rozwiedzioną z Mieczysławem Lerskim), nauczycielką, odznaczoną Krzyżem Niepodległości za udział w obronie Lwowa, która podczas okupacji sowieckiej w czasie drugiej wojny światowej została wywieziona do Semipałatyńska. W r. 1941 została tam mężem zaufania ambasady RP w Kujbyszewie. W l. 1941–3 służyła w stopniu porucznika w Pomocniczej Służbie Kobiet (kierownik Biura Inspektorki Głównej w grudniu 1942), następnie w Pomocniczej Wojskowej Służbie Kobiet. Odkomenderowana 28 I 1945 do Wojskowego Korpusu Sióstr Służby Zdrowia, pracowała w V Szpitalu Wojennym w Casamassima. Po wojnie kierowała szkołą Stow. Polskich Kombatantów w Leeds. S. miał syna Jana Kantego Mariana (ur. 1925) podporucznika WP, żołnierza 5. Kresowej DP, odznaczonego Orderem Virtuti Militari 5 kl. za bitwę o Monte Cassino. Wychowywał ponadto pasierba Jerzego Lerskiego, pseud. Jur (1917–1992), w czasie drugiej wojny światowej emisariusza gen. Władysława Sikorskiego do Polski, po wojnie sekretarza premiera Tomasza Arciszewskiego, dziennikarza, historyka, wykładowcę m.in. uniw. kalifornijskiego w San Francisco, wiceprezesa Kongresu Polonii w USA.
Konopka, Pol. bibliogr. lek. 1939–45; Polonica Zagraniczne. Bibliografia za okres od września 1939 do 1955 roku, W. 1991 III; Zabielska J., Bibliography of Books in Polish or Relating to Poland, Vol. 1: 1939–1945, London 1954; Almanach lekarski na r. 1932, Lw. [1932] s. 283, 357; Roczn. oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932; Tucholski J., Mord w Katyniu. Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Lista ofiar, W. 1991 s. 491 (wzmiankowany jako więzień Starobielska); – Czaykowski B., Sulik B., Polacy w Wielkiej Brytanii, Paryż 1961 (dot. żony S-a); Dwadzieścia pięć lat Stowarzyszenia Polskich Kombatantów, Londyn 1971 (dot. żony S-a); Księga pamiątkowa 50-lecia gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie, Red. W. Kucharski, Lw. 1928 s. 107; Księga pamiątkowa poświęcona 35-leciu działalności lwowskiego klubu sportowego «Pogoń» 1904–1939, Lw. 1939 s. 392, poz. 11 (fot. S-a w drużynie sportowej z r. 1908); Obrona Lwowa 1–22 listopada 1918, Lw. 1936–9 II–III; Romanowicz J., Lwowski chirurg na Wyspach Nawietrznych, „Tydzień Pol.” 1960 nr 26 (fot.); Siedlecki J., Losy Polaków w ZSRR w latach 1939–1986, Londyn 1988; Słowikowska I., Szpital polowy, „Tydzień Pol.” 2001 nr z 10 III; – Anders W., Bez ostatniego rozdziału. Wspomnienia z lat 1939–1946, Bydgoszcz 1989; Laskowicki S., Szpada, bagnet, lancet. Moje wspomnienia, Wr. 1970; Lerski J., Emisariusz Jur, Londyn 1984; Lwowski Klub Sportowy „Pogoń” w roku 1936, Lw. 1937 s. 8; Mrowiec A., Przez Monte Cassino do Polski. 1944–1946, Kat. 1956 (bez imienia); Pomocnicza Wojskowa Służba Kobiet 2. Korpusu 1941–1945, Oprac. A. Bobiński, W. 1999 (dot. żony S-a, fot.); Riedl T., We Lwowie: relacje, Wr. 1996; Sprawozdanie Dyrekcji c.k. IV Gimnazjum we Lwowie za r. szk. 1906, Lw. 1906 s. 48; toż za r. szk. 1907, Lw. 1907 s. 65; toż za r. szk. 1908, Lw. 1908 s. 137; toż za r. szk. 1909, Lw. 1909 s. 80; toż za r. szk. 1911, Lw. 1911 s. 99; toż za r. szk. 1913, Lw. 1913 s. 84, 97; Virtuti Militari 1919–1997. Wybór źródeł, Oprac. B. Polak, Koszalin 1999 (dot. syna Jana); – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1971: „Biul. Koła Lwowian” nr 19–20, „Dzien. Pol.” nr 58, „West Indian” (Grenada) nr z 3 III; – Inst. Hoovera w Stanford: Relacje S-a z niewoli w ZSRR; Inst. Pol. i Muz. im. Gen. Sikorskiego w Londynie: sygn. A.XII. 27/67 (akta personalne S-a); – Mater. Red. PSB: Nota ankietowa S-a z Arch. Tow. Chirurgów Pol., złożona przez pasierba, Jerzego J. Lerskiego.
Andrzej Suchcitz